Czas teraźniejszy to po włosku presente indicativo. Jest to pierwszy czas jaki poznajemy rozpoczynając naukę języka włoskiego i już na starcie czeka nas miła niespodzianka. Otóż w pewnych sytuacjach możemy go stosować nie tylko do opisywania teraźniejszości, ale również przyszłości i przeszłości! Przyznacie, że brzmi to zachęcająco! Jeśli zatem jesteście już odpowiednio zmotywowani, przejdźmy do szczegółow.
Czas teraźniejszy – odmiana
Zacznijmy od krótkiej charakterystyki presente indicativo. Otóż jest to czas charakteryzujący się trzema rodzajami odmian czasowników, a tym co decyduje do której grupy przynależą (i tym samym jak się odmieniają) jest ich końcówka. Mogą kończyć się na -are, -ere, -ire.
To dotyczy się wszystkich czasowników odmieniających się regularnie. Istnieje bowiem grupa czasowników nieregularnych, które nie poddają się żadnym wzorom odmian i trzeba się ich po prostu nauczyć na pamięć.
Temat czasowników nieregularnych omówiony zostanie w kolejnym wpisie.
| I grupa -are | II grupa -ere | III grupa -ire | III grupa -ire | |
| io (ja) | -o | -o | -o | -isco |
| tu (ty) | -i | -i | -i | -isci |
| lui (on) lei (ona) | -a | -e | -e | -isce |
| noi (my) | -iamo | -iamo | -iamo | -iamo |
| voi (wy) | -ate | -ete | -ite | -ite |
| loro (oni) | -ano | -ono | -ono | -iscono |
Odmieńmy kilka przykładowych czasowników:
| I grupa -are | II grupa -ere | III grupa -ire | III grupa -ire | |
| parlare mówić | scrivere pisać | sentire słyszeć | capire rozumieć | |
| io (ja) | parlo mówię | scrivo piszę | sento słyszę | capisco rozumiem |
| tu (ty) | parli mówisz | scrivi piszesz | senti słyszysz | capisci rozumiesz |
| lui (on) lei (ona) | parla mówi | scrive pisze | sente słyszy | capisce rozumie |
| noi (my) | parliamo mówimy | scriviamo piszemy | sentiamo słyszymy | capiamo rozumiemy |
| voi (wy) | parlate mówicie | scrivete piszecie | sentite słyszycie | capite rozumiecie |
| loro (oni) | parlano mówią | scrivono piszą | sentono słyszą | capiscono rozumieją |
Jak widzimy, istnieją dwa typy odmiany czasowników kończących się na -ire. Inne czasowniki 3 koniugacji, które odmieniają się jak finire to np.:
finire kończyć
chiarire wyjaśniać
pulire czyścić
spedire wysyłać
unire łączyć
costruire budować
sostituire zastępować
ferire ranić
preferire woleć
sparire zniknąć
Informację o tym, któremu typowi odmiany podlega dany czasownik znajdziesz w słowniku.
Odmiana czasowników – analiza
- PARLARE – czasownik I grupy kończący się na -are
Odejmujemy od tematu* czasownika końcówkę -are ⇒ zostaje nam parl ⇒ dodajemy końcówkę osobową zgodnie z tabelką powyżej
parlare – mówić
parl – are
parl -o mówię
parl -i mówisz
parl -a mówi
parl -iamo mówimy
parl -ate mówicie
parl -ano mówią
*temat czasownika to to, co zostaje po odjęciu końcówki
- SCRIVERE – czasownik II grupy kończący sie na -ere
sent – ire
odejmujemy od tematu czasownika końcówkę -ere ⇒ zostaje nam scriv ⇒ dodajemy końcówkę osobową
scrivere – pisać
scriv – ere
scriv -o piszę
scriv -i piszesz
scriv -e pisze
scriv -iamo piszemy
scriv -ete piszecie
scriv -ono piszą
- SENTIRE – czasownik III grupy, pierwszego typu kończący sie na -ire
odejmujemy od tematu czasownika końcówkę -ire ⇒ zostaje nam sent ⇒ dodajemy końcówkę osobową
sentire – słyszeć
sent -o słyszę
sent -i słyszysz
sent -e słyszy
sent -iamo słyszymy
sent -ite słyszycie
sent -ono słyszą
- CAPIRE – czasownik III grupy, drugiego typu kończący sie na -ire
odejmujemy od tematu czasownika końcówkę -ire ⇒ zostaje nam cap ⇒ dodajemy końcówkę osobową
capire – rozumieć
cap – ire
cap -isco rozumiem
cap -isci rozumiesz
cap -isce rozumie
cap -iamo rozumiemy
cap -ite rozumiecie
cap -iscono rozumieją
UWAGA!
Czasowniki z I koniugacji, które kończą się na:
-care, – gare,
aby zachować swoją wymowę otrzymują -h w drugiej osobie liczby pojedynczej oraz w pierwszej osobie liczby mnogiej
| I grupa -care | I grupa -gare | |
| giocare grać | pagare płacić | |
| io (ja) | gioc -o | pag -o |
| tu (ty) | gioc -hi | pag -hi |
| lui (on) lei (ona) | gioc -a | pag -a |
| noi (my) | gioc -hiamo | pag -hiamo |
| voi (wy) | gioc -ate | pag -ate |
| loro (oni) | gioc -ano | pag -ano |
Czasowniki z I koniugacji, które kończą się na:
-ciare, – giare, -iare,
aby zachować swoją wymowę tracą -i w drugiej osobie liczby pojedynczej oraz w pierwszej osobie liczby mnogiej.
| I grupa -ciare | I grupa -giare | I grupa -iare | |
| baciare całować | mangiare jeść | cominciare zaczynać | |
| io (ja) | baci -o | mangi -o | cominci -o |
| tu (ty) | bac -i | mang -i | cominc -i |
| lui (on) lei (ona) | baci -a | mangi -a | cominci -a |
| noi (my) | bac -iamo | mang -iamo | cominc -iamo |
| voi (wy) | baci -ate | mangi -ate | cominci -ate |
| loro (oni) | baci -ano | mangi -ano | cominci -ano |
Czasowniki II koniugacji kończące się na:
-gere.
Nie zmienia się pisownia, a wymowa – tracą miękkie brzmienie przed samogłoską o.
| II grupa -gere | |
| leggere czytać | |
| io (ja) | legg -o |
| tu (ty) | legg -i |
| lui (on) lei (ona) | legg -e |
| noi (my) | legg -iamo |
| voi (wy) | legg -ete |
| loro (oni) | legg -ono |
Kiedy używamy czasu teraźniejszego
Czas teraźniejszy jest to czas, którego możemy używać nie tylko mówiąc o bieżących wydarzeniach, ale również mówiąc o tym, co jest zaplanowane i wydarzy się w bliskiej przyszłości.
Czasu teraźniejszego używamy (podobnie jak w języku polskim), do wyrażenia:
–czynności teraźniejszych
Oggi piove a dirotto. Dzisiaj leje jak z cebra.
–czynności zwyczajowych, powtarzających się
Di solito per andare a scuola prendo l’autobus. Zazwyczaj jadę do szkoły autobusem.
–twierdzeń o charakterze ponadczasowym, uniwersalnym
Lo zucchero è dannoso. Cukier szkodzi.
–opisów osób, zwierząt, przedmiotów i miejsc
La mia ragazza e bassa e magra. Moja dziewczyna jest niska i szczupła.
–instrukcji i zaleceń
Per arrivare alla stazione devi girare a destra. Aby dojść do stacji musisz skręcić w lewo.
–zaproszeń, propozycji oraz ich akceptacji lub odmowy
Vieni con me al cinema stasera? Si, ci vengo volentieri. Pójdziesz ze mną dzisiaj wieczorem do kina? Tak, chętnie pójdę.
Włoski czas teraźniejszy (w odróżnieniu od języka polskiego), służy również do wyrażenia zaplanowanych czynności, które na pewno nastąpią w bliskiej przyszłości.
Ti telefono appena torno a casa. Zadzwonię do ciebie, jak tylko wrócę do domu.
Domani, quando torno dal lavoro, vado a fare la spesa. Jutro, jak tylko wrócę z pracy, pojdę zrobić zakupy.
A settembre vado in vacanza. We wrześniu jadę na wakacje.
Możemy również posłużyć sie tym czasem mówiąc o wydarzeniach historycznych. Jest to bardzo często spotykana forma w literaturze, dziennikarstwie, ale i w języku mówionym. Opisywanie przeszłych wydarzeń za pomocą czasu teraźniejszego to presente storico.
Napoleone muore il 5 maggio del 1821. Napoleon umiera 5 maja 1821.
Leonardo da Vinci nasce in Toscana. Leonardo da Vinci rodzi się w Toskanii.
Nel 1492 Cristoforo Colombo scopre L’America. W 1492 Krzysztof Kolumb odkrywa Amerykę.
Dodaj komentarz