Co słowo ciao ma wspólnego ze Słowianami?

Ciao to jedno z pierwszych słów, których uczymy się po włosku. Krótkie, melodyjne, uniwersalne – brzmi jak uśmiech w słowie. Jednak jego historia wcale nie zaczęła się we Włoszech.

Słowianie, Wenecja i ciao

Aby ją poznać, musimy cofnąć się o prawie półtora tysiąca lat, kiedy to w lasach między Wisłą a Dnieprem płonęły ogniska. Ludzie rozmawiali przy nich o zwykłych, codziennych rzeczach. Nie mieli królów, granic ani miast z kamienia, lecz mieli coś, co wiązało ich mocniej niż mury — słowo.

Dla nich „swój” to był ten, z którym można się było porozumieć. Ten, kto mówił tak, jak oni. Dlatego nazwali siebie Slověne — ludzie słowa.

Kiedy w V wieku Europa podnosiła się z ruin po upadku Cesarstwa Rzymskiego, Słowianie zaczęli wędrować. Nie szli po złoto ani po władzę — szli po lepsze warunki do życia.

Południe opustoszało po wojnach i zarazach. Zajmowali opuszczone ziemie, zakładali wsie nad rzekami, uprawiali pola. I choć nikt jeszcze nie wiedział, kim są, było ich coraz więcej.

I właśnie wtedy — w połowie VI wieku — po raz pierwszy kronikarze bizantyjscy zapisali ich imię:
Sclaveni. „Nie mają królów — pisali — wszyscy są równi i wolni.” To był lud bez łańcuchów – niestety kilka wieków później to właśnie ich imię stanie się synonimem zniewolenia.

W średniowieczu handel ludźmi był codziennością. Z ziem Słowian, z lasów dzisiejszej Polski, Ukrainy i Bałkanów, ruszały karawany z ludźmi. Najpierw przez Pragę, potem także przez Wenecję i Konstantynopol. Sprzedawano ich do Bizancjum, arabskiej Hiszpanii, do domów i na statki. I tak łacińskie Sclavus, które oznaczało „człowieka ze słowiańskiego ludu”, zaczęło znaczyć coś zupełnie innego: niewolnika.

Wkrótce echo jednego ludu rozeszło się po całym kontynencie — już bez imienia, tylko z jego cieniem. Tak powstało francuskie esclave, angielskie slave czy niemieckie Sklave.

Mijały stulecia, zmieniały się granice i ludzie, a wraz z nimi język. Aż na przełomie XV–XVI wieku w Wenecji, słowo schiavo straciło ciężar łańcucha. Stało się formułą grzecznościową: Sono vostro schiavo — jestem pańskim niewolnikiem / jestem do pańskich usług.

Stopniowo miękkie sch- przeszło w s-, a końcówka – w ciepłe -ào. I tak narodziło się s-ciào vostro – jestem twój, aż wreszcie powstało krótkie ciao.

A potem ciao wyszło poza lagunę. Przez ulice i place powędrowało do nowych miejsc. Najpierw pojawiło się w północnych miastach, takich jak Mediolan, Triest i Werona, gdzie język Wenecjan mieszał się z innymi dialektami. Potem ruszyło dalej, na południe — a z każdym krokiem zrzucało z siebie dawny ciężar i nabierało lekkości, tej, którą dziś słychać w prostym „cześć”.

Więc gdy następnym razem powiesz ciao, pomyśl, że to słowo ma długą drogę za sobą —
i że w jego dźwięku nadal drzemie echo dawnych wolnych Słowian – tych, którzy nie mieli królów, ale mieli słowo.

Historia słowa ciao w skrócie